Die Wolke Art Group: Η ανεπιτήδευτη ονειροπόληση και η αξία της εναλλακτικής αίθουσας

Die Wolke (art group), ελληνιστί νεφέλη, συνδέεται με τις έννοιες την σκίασης, των μοτίβων, και της προοπτικής, στοιχεία που διαπιστώνει κανείς στο έργο της καλλιτεχνικής ομάδας (μη-κερδοσκοπική εταιρεία) η οποία είναι αφιερωμένη στις παραστατικές τέχνες, το σύγχρονο χορό, τα μικτά μέσα, και τις συναφείς τεχνολογίες. Κύριος στόχος της είναι η παραγωγή πρωτότυπου έργου, αλλά και η υποστήριξη, ανάδειξη, και προώθηση του τοπικού καλλιτεχνικού κεφαλαίου, μέσω διοργανώσεων & συνεργασιών.

Όπως μια ιδέα γεννιέται, ωριμάζει, εξελίσσεται έτσι και μια ιδέα, ένα εγχείρημα γεννήθηκε στο Έσσεν της Γερμανίας το 2007 από τη Δροσιά Τριαντάκη, ωριμάζει και μετασχηματίζει τον τρόπο που οι Θεσσαλονικείς βιώνουν την καλλιτεχνική δράση από το 2009 έως σήμερα.

«Αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψις» μας λέει ο Αντισθένης

H Die Wolke art group, διοργανώνει το διεθνές φεστιβάλ ταινιών χορού TCI (Thessaloniki Cinedance International) εδώ και 6 χρόνια, τις ερευνητικές συναντήσεις χορού και τεχνολογίας Stream, ενώ έχει συνεργαστεί με την ομάδα ψηφιακών τεχνών Artefact, την ομάδα Atom Theatre της Σόφιας, τo εργαστήριο υλικών και προγραμματισμού creativeCoding, το MOMus, τα διεθνή φεστιβάλ Tanzahoi (Αμβούργο) και TiSFF, το Φεστιβάλ Δημητρίων και το Δήμο Θεσσαλονίκης, το Υπουργείο Πολιτισμού, την Εθνική Λυρική Σκηνή, το Ινστιτούτο Goethe, το μουσικό σχήμα 6daΕΧΙt, και πολλούς άλλους οργανισμούς, σχήματα, και καλλιτέχνες.

Από το 2017 ως το 2019 διοργάνωσε επίσης το διεθνές φεστιβάλ σόλο χορογραφίας και σύγχρονης μουσικής Unit Motives. Έχει συμμετάσχει σε πλήθος φεστιβάλ σε Ελλάδα και εξωτερικό (Soundance Berlin, Burning Man, Beyond Expo, κ.α.).

Εν μέσω της προετοιμασίας για το εκ νέου ανέβασμα της παράστασης Poetics of Space (“Ποιητική του Χώρου”) στο Vitruvian Thing, είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε με τον Dani Joss, μουσικό/ sound artist και μέλος της Die Wolke art group, συστήνοντάς μας το έργο, την φιλοσοφία και το όραμα της ομάδας.

Το είδος της παράστασης δεν είναι κάτι που απασχολεί την Die Wolke art group

«Στην σύγχρονη εποχή μια παράσταση, όπως θέλουμε να φτιάξουμε εμείς μια παράσταση, δεν χρειάζεται να ανήκει σαφώς σε κάποια κατηγορία». Η σαφής κατηγοριοποίηση δεν είναι κάτι που αφορά την ομάδα της Die Wolke art group και μάλλον αντιστέκεται σ’ αυτή την ιδέα. Πιστεύουν ότι το σύγχρονο κοινό δεν ενδιαφέρεται για το αν μια παράσταση είναι αμιγώς θεατρική, χορευτική, εικαστική, ή μουσική. Γι’ αυτό συνειδητά επιδιώκουν να χρησιμοποιήσουν και να αναμίξουν διάφορες μορφές τεχνών και τεχνικών στο πλαίσιο των παραστάσεων ως εργαλεία προκειμένου να επαυξηθεί η συνολική εμπειρία, για παράδειγμα στα πλαίσια της εμβύθισης, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Dani.

Η απόλαυση της τέχνης δεν είναι συνώνυμη της διασκέδασης

Για την ομάδα της Die Wolke «η τέχνη είναι οι όροι που κατανοούν τον κόσμο», είναι ο τρόπος που αλληλεπιδρούν μ’ αυτόν και αντιτίθενται στην ιδέα ότι η απόλαυση της τέχνης είναι συνώνυμη της διασκέδασης, ωσάν να είναι αυτοσκοπός. Δεν πιστεύουν ότι ο λόγος που κανείς θα πρέπει να παρακολουθεί παραστάσεις, εκθέσεις, ή συναυλίες είναι για να καταναλώσει κάποια κοινωνική κριτική ή προκατειλημμένες ερμηνείες. Ούτε πρέπει απαραίτητα να έχει κάποια σκοπιμότητα η τέχνη.

«Η σχέση ενός θεατή με το παραστατικό καλλιτεχνικό αντικείμενο εμπεριέχει σ’ ένα βαθμό μια απόδραση»

Η καλλιτεχνική επικοινωνία ως κεντρικό ζητούμενο

Η καλλιτεχνική επικοινωνία είναι ένα πολύ κρίσιμο κομμάτι για την ομάδα της Die Wolke art group. Υπάρχει πάντα ο κίνδυνος, στα πλαίσια μιας αφαιρετικής δημιουργικής διαδικασίας, να προκύψουν αποτελέσματα τόσο γενικευμένα που θα μπορούσαν εν τέλει να σχετίζονται με οτιδήποτε ή να παραπέμπουν οπουδήποτε. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ένα σουρεαλιστικό πείραμα, όπου το κοινό θα έβλεπε μια παράσταση χορού με το πρόγραμμα και τις σημειώσεις μιας άλλης παράστασης.

Προκειμένου να προσανατολιστεί το περιεχόμενο προς μια πιο επικοινωνήσιμη κατεύθυνση, χρησιμοποιούν τους κοινούς τόπους που συνδέουν ανθρώπους (π.χ. εμπειρία, πόλη, πλανήτης) και κοινούς επικοινωνιακούς κώδικες (π.χ. γλώσσα, κινητικό λεξιλόγιο, ήχοι, συμπεριφορές), προκειμένου να χτιστεί ένα υπόβαθρο, πάνω στο οποίο αναπτύσσονται διαδοχικά επίπεδα κατανόησης, σαν μια βουτιά από την επιφάνεια προς το βάθος.

Πολλές φορές, επίσης, ο τρόπος που επικοινωνείται μια πληροφορία μπορεί να περιέχει περισσότερα από το αντικείμενο του μηνύματος καθαυτό.

Ο στόχος της καλλιτεχνικής επικοινωνίας

Ο ιδανικός στόχος για την Die Wolke art group είναι το κοινό να φτάσει σε μια αντίληψη του έργου που να προσεγγίζει τόσο την υποκειμενική του εμπειρία, όσο και την καλλιτεχνική πρόθεση, ώστε να επιτευχθεί αυτή η διαδρομή της πληροφορίας με συνοδοιπόρο και καθοδηγητή την ενυπάρχουσα φύση του εκάστοτε έργου. Οι δύο αυτοί άξονες, δηλαδή η σχέση του δημιουργού με το έργο – η πρόθεση – και η σχέση του κοινού με το έργο – η αντίληψη – αποτελούν τις βασικές συνιστώσες της επικοινωνίας. Όταν το κοινό φτάνει σε κάποια συμπεράσματα μόνο του, βλέποντας την παράσταση, δημιουργείται η αίσθηση ότι έχουν “κερδηθεί”.

Έτσι, παραστάσεις της Die Wolke όπως το Poetics of Space απευθύνονται πιο εύκολα στο γενικό κοινό, αφού είναι φτιαγμένες για να γίνονται κατανοητές, χωρίς να πέφτουν στην παγίδα της παράθεσης πληροφορίας. Φυσικά, πάντα υπάρχουν και κάποια ρίσκα, ώστε τα έργα να μην έχουν ποτέ την αίσθηση ότι ακολουθούν μια πεπατημένη οδό.

Από την άλλη, για το κομμάτι του κοινού που ενδιαφέρεται περισσότερο για πιο πειραματικές μορφές τέχνης, η Die Wolke διοργανώνει τακτικά καλλιτεχνικές συναντήσεις, όπως το Stream, όπου χορευτές, μουσικοί, και καλλιτέχνες των ψηφιακών μέσων συνεργάζονται προς ανεύρεση νέων μέσων έκφρασης, παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα σαν έργα εν εξελίξει.

Vitruvian Thing: Ο κεντρικός χώρος δράσης της Die Wolke art group

H αναζήτηση ξεκίνησε από την ανάγκη ανεύρεσης κατάλληλου χώρου στο κέντρο της πόλης της Θεσσαλονίκης, με κατάλληλες προδιαγραφές, προκειμένου να φιλοξενήσει τη συνθετική και ερευνητική δράση της ομάδας. Αρχικά λειτούργησε ως στούντιο και συν τω χρόνω ο χώρος διαμορφώθηκε σύμφωνα με τις εκάστοτε ανάγκες. Σήμερα είναι ένα μικρό εναλλακτικό θέατρο ιδιαιτέρως κατάλληλο για διακαλλιτεχνική δημιουργία.

Επιλεγμένα πρόσφατα έργα της Die Wolke:

Trajectory of an Idea. 2019. 45’. Διαδραστική παράσταση με χρήση αισθητήρων κίνησης.

The Tempest (“Η Τρικυμία”), 2021-22. 65’. Παράσταση σύγχρονου χορού με ζωντανή μουσική και ψηφιακά περιβάλλοντα με χρήση video mapping.

Poetics of Space (“Ποιητική του Χώρου”). 2023. 60’. Παράσταση σύγχρονου χορού και ψηφιακών τεχνών.

Στο Vitruvian Thing έχουν επίσης παρουσιάσει τη δουλειά τους καλλιτέχνες όπως ο Γιώργος Αβραμίδης, ο Χάρης Έλεκτρον, ο Μπάμπης Παπαδόπουλος, οι Sancho 003 (Φώτης Σιώτας/Κώστας Παντέλης), ο Δήμος Βρύζας, η Ιωάννα Μπίλη, οι Atom Theatre, η Εύη Τζώρτζη, η Αλεξία Σιμάτη, ο Λευτέρης Μουμτζής, η Granny Records, οι Modified Dog, και πολλοί άλλοι.

Η καλλιτεχνική σημασία της εναλλακτικής αίθουσας

Κάθε εναλλακτικός χώρος είναι αξιοποιήσιμος και αποκτά λειτουργικότητα ανάλογη με τις εκάστοτε ανάγκες των ανθρώπων που τους διαχειρίζονται. Αποκτά έτσι μια μοναδικότητα, κάτι μέσα στο χαρακτήρα του, που μπορεί να τον κάνει εξαιρετικά κατάλληλο για συγκεκριμένες περιστάσεις.

«Γενικά, συμβαίνει πολύ μεγαλύτερη αναλογία καλών πραγμάτων στους εναλλακτικούς χώρους απ’ ότι θα νόμιζε κανείς αρχικά, κάτι που είναι ευρέως γνωστό στην Ευρώπη (π.χ. Βερολίνο, Βαρκελώνη).»

Ποια είναι η νοοτροπία του κοινού της Θεσσαλονίκης και ποια η απήχηση του κοινού στα έργα τους

Υπάρχει πολύς κόσμος που προτιμάει να επισκέπτεται καθιερωμένους, προβεβλημένους χώρους πολιτιστικού ενδιαφέροντος κι «αυτό οφείλεται σε μια κεκτημένη ταχύτητα, ότι εφόσον υπάρχει η ευρεία αποδοχή κάποιων χώρων σημαίνει ότι οι “καλές” παραστάσεις θα παίζονται λογικά εκεί.» Το ευρύτερο κοινό, δηλαδή, τείνει προς τις προτάσεις των διοργανωτών των μεγάλων θεάτρων και θεσμών και δεν μπαίνει στην διαδικασία να αναζητήσει εναλλακτικούς χώρους και δράσεις.

«Πολλοί άνθρωποι δεν έχουν καν υπόψη ότι μια αίθουσα τέχνης μπορεί για παράδειγμα να βρίσκεται στον 4ο όροφο», αυτό όμως επιτρέπει σε μια τέτοια αίθουσα να δοκιμάσει δράσεις εκτός του καθιερωμένου μηχανισμού, ή να φιλοξενήσει παραγωγές που θα ήταν πρακτικά ανέφικτες σε μεγαλύτερη κλίμακα, ή χωρίς την ανεξαρτησία της διοργάνωσης από φορείς ή άλλους εξωτερικούς παράγοντες.

«Ίσως, κάποιο κομμάτι του κοινού να μην έχει ανακαλύψει ακόμα τη λειτουργία που θα μπορούσαν να έχουν οι παραστατικές τέχνες μέσα του. Είναι εύκολο να εξισώσει κάποιος στο μυαλό του την απόλαυση με τη διασκέδαση – στην πραγματικότητα, η ικανοποίηση που προκύπτει από την εμπειρία μιας καλής παράστασης μπορεί να προκύψει μέσα από διάφορες οδούς και όσο πιο ανοιχτός είναι κάποιος σε εναλλακτικές, τόσα περισσότερα θα βρει, και τόσο περισσότερο θα προσεγγίζει τη σχέση του με την τέχνη, που είναι διαρκώς μεταβαλλόμενη».

Όσοι άνθρωποι παρακολούθησαν κάποια παράστασή της Die Wolke, συνεχίζουν και ακολουθούν την ομάδα σε κάθε της βήμα.

Η φυγή των αξιόλογων καλλιτεχνών στο εξωτερικό και η στήριξη της πολιτείας στον παραστατικό χώρο

Η πραγματικότητα που βιώνει η ομάδα της Die Wolke art group, και δεν είναι βεβαίως η μόνη, είναι ότι κάποιες πολιτικές δυστυχώς συμβάλλουν στο να μην αναγνωρίζεται ο ρόλος του ανεξάρτητου χώρου στη δημιουργική ταυτότητα του αστικού ιστού. Παράλληλα, η στήριξη της παραγωγής σύγχρονου πολιτισμού από την πολιτεία είναι αρκετά μικρής κλίμακας σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι αξιόλογοι καλλιτέχνες της Θεσσαλονίκης, ειδικά οι νεότεροι, να φεύγουν στο εξωτερικό προς αναζήτηση απασχόλησης σε επαγγελματικό πλαίσιο.

Άλλη μια παθογένεια που αντιτίθεται στην άνθηση της πολιτιστικής και καλλιτεχνικής βιομηχανίας στην Θεσσαλονίκη και αλλού είναι το γεγονός ότι τα προγράμματα των κρατικών επιχορηγήσεων δεν διανέμουν πόρους με βάση τον πληθυσμό της εκάστοτε περιφέρειας. Έτσι δημιουργούνται κάποιες στρεβλώσεις, καθώς οι επαγγελματικές ευκαιρίες για νέους αλλά και εδραιωμένους καλλιτέχνες είναι–ρεαλιστικά–ανάλογες με τους διαθέσιμους πόρους, όπως προκύπτουν μέσω των προγραμμάτων πολιτιστικών επιχορηγήσεων.

Στη Θεσσαλονίκη, σημαντικά μικρότερες και λιγότερες επιχορηγήσεις σε σχέση π.χ. με την Αττική, βάσει της αναλογίας του πληθυσμού των περιφερειών, σημαίνει και λιγότερες ευκαιρίες, άρα και λιγότερα κίνητρα για να παραμένουν οι δημιουργικοί άνθρωποι στην πόλη. Έτσι, ακόμα και όταν κάποια ομάδα της πόλης επιχορηγηθεί, πολλοί από τους εν δυνάμει συνεργάτες της που θα στελέχωναν την παραγωγή δεν ζουν πια στην πόλη, ή και στη χώρα, ή δεν ασχολούνται πια επαγγελματικά με το αντικείμενο.

Εκτός των προγραμμάτων επιχορήγησης, αν μια ομάδα αποπειραθεί να ενταχθεί σε κάποιο πρόγραμμα καινοτομίας ή ανάπτυξης δημιουργικών βιομηχανιών, θα μάθει γρήγορα πως τα προγράμματα αυτά απευθύνονται σε εταιρικά σχήματα άλλης μορφής, και πως δεν έχουν φτιαχτεί προκειμένου να υποστηρίξουν τις τέχνες, αλλά τις “δορυφορικές” δραστηριότητες γύρω από αυτές.

Επικείμενα σχέδια

Μετά τις sold out παραστάσεις της άνοιξης του 2023 και την ενθουσιώδη ανταπόκριση του κοινού, το Poetics of Space (“Η Ποιητική του Χώρου”) επιστρέφει για ακόμα τρεις παραστάσεις, 24, 25 και 26 Νοεμβρίου!

Βασισμένη στο ομότιτλο βιβλίο του Gaston Bachelard από το 1958, η παράσταση πραγματεύεται την εμπειρία των οικείων χώρων. Το σπίτι, καταφύγια, φωλιές, κρυψώνες, και άλλοι χώροι όπου μπορούμε να “υποχωρήσουμε” προς τον εαυτό μας, φέρνουν στο νου ποιητικές εικόνες, άμεσες αντιλήψεις του περιβάλλοντος που προηγούνται της συνειδητής σκέψης και της προσδίδουν ιδιότητες πέρα από λειτουργία και μορφή, επιτρέποντας στον παρατηρητή την ονειροπόληση.

Η ομάδα σχεδιάζει να φέρει την παράσταση στην Αθήνα την άνοιξη του 2024 και αργότερα επιδιώκει το ίδιο στη Λάρισα και το Βόλο.

Πληροφορίες: die-wolke.org/poetics

Την Die Wolke art group και τις δράσεις της μπορείτε να τις βρείτε στην ιστοσελίδα που διατηρεί – die-wolke.org – και στα εξής μέσα κοινωνικής δικτύωσης:

https://www.facebook.com/DieWolkeArtGroup

https://www.instagram.com/die_wolke_artgroup/

Το Vitruvian Thing βρίσκεται στην Πτολεμαίων 29A στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Για πληροφορίες για το χώρο, τις εκδηλώσεις, και αγορά εισιτηρίων, μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα vitruvianthing.com